Стихи Куьчхуьр Саида

Боль поруганной души выливается у Саида в песню о бедах и ранах Родины.

ЗЛОДЕЙ

О камень огненный, тебе
Что надо от людей? Злодей!
Твой почерк — не в одной судьбе –
Как черный знак скорбей, злодей.

В крови твоей тонет вилаят,
Тебя клянет и стар и млад.
Ты в мире никаких услад
Не знал среди бичей, злодей.

От дюжины, Сурхай, ты жен
Да будешь смертью разделен.
Пусть бросит по миру сквозь стон
Судьба твоих детей, злодей.

И пусть огонь небесный в прах
Сотрет твой терем на кострах.
Услышь меня, о мой Аллах!
Проклятье! Сгинь скорей, злодей!

Вокруг исчезли соловьи,
Вороны каркают твои.
В твоей предательской крови
Нет совести лучей, злодей.

Ты, наподобие осла,
Не отличишь добро от зла.
Просить, чтоб жалость снизошла,
Не буду, хоть убей, злодей!
Перевод А.Кардаша.

Творчество Саида проникнуто ненавистью к ханам и бекам, любовью к простым людям. Это определило любовь к нему народа.

О ЛЮДИ!

Добро творите — жизни суть
Сокрыта в этом, знайте люди!
Стезя добра — вернейший путь,
Лишь по нему ступайте, люди.

Невежество откиньте вы,
И взором мир окиньте вы.
В врага копье да киньте вы,
Дух силой окрыляйте, люди!

Цените разума вы глас.
Поймите стих мой — он для вас.
Для родины свободы час
Всем миром приближайте, люди!

Саида сердце, как очаг,
Горит, чтоб дух ваш не зачах.
Вам лозы в моих стихах
Дарую — принимайте, люди!
Перевод А. Кардаша.

Эй, эренлер

Эй, эренлер, зи чарх кьулухъ авахьна,
Рагъ чкIанвай рекьер къакъудна хьи зи.
Садлагьана цаварин экв хкахьна:
Эбеди шад вилер къакъудна хьи зи.

Аллагь! Дуьнья икI куьз ятIа яраб?
Кана зи жигер, хьана хьи кабаб.
Залумди-ханди гана заз азаб,
Йиферин гъетер къакъудна хьи зи.

Садбуруз къизил, садбуруз гимиш,
Садбуру кал хуьз, садбуру гамиш.
Дуьнья! Вун гьидав хьана гуьруьшмиш?
Чуьнгуьрдин симер къакъудна хьи зи.

Гьамиша акур рагъ аквазмач заз,
Пакаман сегьер багъ аквазмач заз,
Эй, эренлер, пак дагъ аквазмач заз:
Сивел алай хъвер къакъудна хьи зи.

Лавгьеда кхьейдаз маил хьана зун,
Худади гайидаз наил хьана зун,
Язух Саид, гила саил хьана вун,
Агь, шамсини къемер къакъудна хьи зи!

Я Алпан-цIай

Я Алпан-цIай, мурад вуч я?
Мус хьана вун мерд, къарагъун?
Халкьариз ви хъендик гуж я,
Эхиз тежер дерт къарагъун!

Вилаят на тунач секин,
Инсанрик на кутуна кин.
Я чи вирт ваз хьанач ширин,
Я тутарин мед, къарагъун.

Мурсал-хан, ви цIикьвед папан
Аялар хьуй вири патан,
Дуьньяда ваз тахьуй масан
Рехъ къалурай гъед, къарагъун!

Утагъар ви хьурай чIулав,
Алпандин цIу ярай ви къав,
Лянетдин кьил мидя тир чав
Алатна хьуй сед, къарагъун!

Амач билбил, безег, сиргъа,
Вилаятда рахаз къаргъа,
АтIуй рикIин кьилин паргъа,
Напак беден бед къарагъун!

Куьчхуьр Саид, гьалал, гьарам
Течир наши а пехъи лам
Майдандал гъваш хтIуниз хам!
Зулумдиз я перт къарагъун.

Дустуниз

Зун фикириз месин кьиле ацукьна:
Яраб зи дерт хабар я ваз, Фарман дуст?
Ялвардин сес зи туьтуьна амукьна:
Нив рахада, дертлу я зун, я чан дуст!

Икьван инсан бахтсузвилик хьайила,
ЦIай куькIвена жегьил уьмьур кайила,
Мублагь дуьнья сузадик кваз къайила,
РикIел къведа чими гатар шазан, дуст.

Эхир гьалтна чарабурун гъилерал,
Шагъал ала зи акъатай вилерал.
Физни жезмач завай гила кимерал:
Зун аквазва, заз аквазвач инсан, дуст.

Чидач заз мус къарагъдатIа меселай.
Саидан тIвар фидани икI рикIелай?
КIвализ къведай кас амачни къецелай?
Садаз тахьайтIа, садаз къвен ви ван, дуст.

Валлагь, къе

Жегьил чандиз азаб гумир вуна зи:
Яб гузмач хьи на имандиз, валлагь, къе.
Хажалатди жигер кана, суна, зи,
Дава, дарман авач чандиз, валлагь, къе.

Валай гъейри яр авач, туш герекни.
Гена селли тIвар авач, туш герекни,
Вун галачир кар авач, туш герекни.
Магълуб я зун ви фармандиз, валлагь, къе.

Вахтар физва, акваз-такваз алатиз,
Зун я дели-дивана, фул акатиз,
Кьве вилелни шелдин серин аватиз,
Авач жаваб зи амандиз, валлагь, къе.

Артух жезва югъ-къандавай хажалат,
Беден кьураз, дерт хьанва зал гьавалат,
Ваз хабар туш зал атанвай агьвалат:
Муьгьтеж хьанва зун дармандиз, валлагь, къе.

Югъди-йифди гьатнава ви дердина.
Гъейри ксар ава чпиз кефина...
Саид, гьидан крар ава гуьнгуьна?
Аватнава зун зиндандиз, валлагь, къе.

Чубарук

Гьикьван вахт тир вил галамаз вун акунихъ?
Гьатнавай чун ви дердина, чубарук!
Сим гъуьргъуь яз чуьнгуьр галай хкунихъ.
Авайди кьуьд тир вирина, чубарук.

Чи вил галай вахъ, гена вун хтана.
Чи айванар ви манидив ацIана.
Сегьер-сегьер вун заз акваз датIана,
Бул гатфарар ви гуьгъуьна, чубарук.

ХъуьтIуьн къаяр амач, фена, алатна.
Дагъдал алай муркIар гена алатна.
Дагъдиз хъуьтуьл махпурдин чIичI акъатна.
Цавар экуь, вун кефина, чубарук.

Вун дигана, ара авач гъалатIдиз.
Бес и дуьнья вугунни са ламатIдив?
Дердерин гъал ви тумунив-мукIратIдив
АтIутI: тефий чарх терсина, чубарук.

Куьчхуьр Саид, гъуьргъуь симер чуьнгуьрдин
ТIарамарна, пай тежервал тахсирдин,
Къамат чIугу бей-адалат асирдин:
Таб – тахтуна, гьахъ – симина, чубарук?

Лянет

Авайвилиз хьурай лянет, кур байкъуш,
Ви а мурдар суфат низ хьуй бес къе хуш?
Гъилер, беден ивид курут, келле буш,
Бес мус жеда са гьакь-дуван, къарагъун?

Яхул бармак чIулав рекьел пIир хьана,
Чи хуьр, уба вирина, уф, чIур хьана.
Ругун чIугвар рат рушарин хур хьана,
Бес гьикьван хьуй и хар, тIурфан, къарагъун?!

Агъадиз

Вун иблис я, шейтIан я вун гунагькар,
Чиркин я руьгь, туькьуьл я мез ви, агъа.
Кесиб саймиш тийиз, гьилле я ви кар,
Аквадач вун гьич дуьз рекьяй къвез, агъа.

Вун зулумкар, жаллатI ятIа инсафсуз,
Жуван дели кьил гьамиша яхъ агъуз.
Ви гелер я харапIаяр гьар юкъуз,
Писвилерив михьи рикIер нез, агъа.

Регьимсузри вучиз девран гьалзава?
Лап Искендер яз нефсинихъ ялзава,
Язух элдиз экуь дуьнья салзава,
Гуьлчименра чIулав чайгъун жез, агъа.