Стихи. Ахцегь Гьажи.

Рабочийдин чар

Хабар кьуртIа зи гьалдикай,
Зи рикI пара дар я хьи, дуст.
Айиб мийир и чIаларкай,
Зулуматдин къар я хьи, дуст.

ХупI пис яни и къариблух!
Къваздач гъиле къачур дуллух.
Ярар-дустар хьай(и)ла кьулухъ,
Ажеб четин кар я хьи, дуст.

И Баку чаз са шегьер я,
Недай-хъвадайди зегьер я,
Хкверди вучтин кьагьар я,
Лугьуз агьузар я хьи, дуст.

И Бакудин чIехи мяден
Кьуд пад буругъ, юкья майдан.
И Баку чаз хьана зиндан,
Ватандихъ ялвар я хьи, дуст.

Авадан хьуй Куьрени, Къуба,
Магьаларни ава зурба.
За Бакуд(и)кай ида туба,
ТакъалтIдай вахтар я хьи, дуст.

ФейитIаин зун а кьилиз
Кепек харжлух авач кIвализ,
Килигиз амукьда гъилиз,
Багьалух йисар я хьи, дуст.

Мугьман я зун квез гатфариз,
Малум ая зи дустариз!
Ахцегьарин жемятариз
Салам-дуьаяр я хьи, дуст...

Гафар ава мад лугьудай,
Душманариз эсер гудай.
Чар кхьена за рахкурдай –
Им са маса кар я хьи, дуст.

Гъурбат жедач завай эхи;
ЧIулав чIарар хьана рехи.
Яш тIимил яз, уьмьур чIехи, -
Саилдин гьалар я хьи, дуст.

Факъир Гьажи хьана девриш,
Мал артух хьуй луз яшайиш,
ХарапIадал хьана дуьшуьш,
ТакьалтIар вахтар я хьи, дуст.

Баку

За къимет гун и Бакудин тегьердиз,
Мазут кузвай чирагъ тушни и Баку?
И накьвадал са затIни къвеч бегьердиз,
Бес цIай кьунвай утагъ тушни и Баку?

Гьинихъ на вил вегьейтIани чил я къум,
Цававайди я нафтIадин тIарун, гум,
Сейрдиз такъудун гьихьтин са зулум,
Бес нафтIадин булах тушни и Баку?

Фагьум ая вуна, ятIа вун ариф,
Чи жегьилрин чанар жезва хьи зайиф,
Ина физвай уьмьур, яшайиш гьайиф,
Бес уьмьурдиз уртах тушни и Баку?

Садбурун дем са вацра давам жеда,
Са бязибур кьуд кIарабни хам жеда,
Келлегуьзар кьадарсуз хурам жеда,
Бес явайрин дамах тушни и Баку?

И Бакудин крар квезни аквазва,
Рабочияр чун кепекдихъ къекъвезва,
Хозяинар хазинадив къугъвазва,
Бес ламарин яйлах тушни и Баку?

Им Гьажиди авур хиял-фикир я,
Я стхаяр, гъарибвал хупI есир я,
Фу тахьайла чаз Ватанни Сибирь я,
Бес кесибриз дустагъ тушни и Баку?

Хабар це

За ваз ийида яргъай пара минет:
Хабар це заз, авай гьал Ватандикай,
Факъир, фукъарадиз аватIа зегьмет,
Хабар це заз кесибрин гьижрандикай.

Кьазвани девлетлуда кесибрин гъил?
ТахьайтIа илисзвани тегъвел кьуьл?
Анин къене гунуг – къачун вуч я гил?
Хабар це заз гьар са затIдин мизандикай...

Квез гьакимрин патай хьана вуч буйругъ,
Нагьияди ийизвани дуьз къуллугъ?
Сельский судда къарагъзаван мад шулугъ,
Хабар це заз гьакимрин дувандикай.

Салам-дуьа лагь вири жемятриз,
Муъмин стхайризни муъмин вахариз,
Белки дарвал аватIа зи дустариз,
Хабар це заз абурун нукьсанрикай.

Гил хъфиниз ава Гьажидин хиял,
Акъваздач зун, гайитIани Бакудин мал.
Заз ван хьана, вун я лугьуз нахуш гьал,
Хабар це заз ви дердин дармандикай.

Кесибди гайитIа акьул

Кесибди гайитIа акьул,
Гьич садани ийич кьабул.
Пул хьайила кицIин гурцIул,
Межлисдин итим тушни бес?

Са хийир-шийир хьайила,
Варлуди уьзьур хьайила,
Купецдин аял кьейила,
Гьар са кас мягькем тушни бес?

Зуьрнечидиз ава гьуьрмет,
Акьуллуйри чIугваз хифет,
Девлетлуйриз ава иззет
Им хажалат, гъам тушни бес?

Ша, стхаяр, ацукь кимел,
Фикир, хиял алаз кьилел,
Гьинавай факъирдин винел
Куьн икI вуч уьтквем тушни бес?

Гьажидиз гьал икI акуна,
Заманаяр пис гакьуна,
Чаз амайди чуькь тавуна
Хажалат чIугун тушни бес?

Гуьлемет

Исятда Ахцегьарин къене
Вун я тестикь «шагь» Гуьлемет.
Садазни яб гумир вуна,
РахайтIа вавди, Гуьлемет.

Ава ваз эфсердин дунар,
Къудратди ваз гана гьунар,
Гила ваз багъишда чинер,
Начаникдиз лагь, Гуьлемет.

Вун мягьледин «абур» я чаз,
Кинязь фурум хьиз алукIаз,
Гзаф рушар килигда ваз,
Чпик чIугваз агь, Гуьлемет.

Ви гьар са кар я хьи зариф,
ХупI хъсан я ваз кьадан тариф,
Гьич вуна вун кьамир зайиф,
Гала вахъ Аллагь, Гуьлемет.

Халкьди ваз гана «камал»,
Акун къене «хъсан жамал»,
Буй яргъи яз, юкь я шумал,
ТIвал хьтин аблагь, Гуьлемет.

И чIал лагьайди Гьажи я,
Ваз къуллугъун чи буржи я.
Манат базардин харжи я,
Я «ярум пачагь», Гуьлемет.

Тайгъун

Чи жегьилар алдатмишиз
Ви гьал хупI хъсан я, Тайгъун.
Вуна заз яр гуьзетмишиз,
Ви кефи хупI шад я, Тайгъун.

Халкьар (а)ва ви дердина
Бедназар кими жеч ина,
Тензиф тур на лацу чина,
Вун гьумайдин агъ я, Тайгъун.

Ахцегьарин шегьердавай,
Тават я хупI тегьердавай,
Гьар са емиш бегьердавай,
Вун гуьлуьшан багъ я, Тайгъун.

ХупI авани вун бахтуна,
Ханум хьиз къвазна тахтуна,
Экуьнин сегьер вахтуна,
Вун экъечIдай рагъ я, Тайгъун.

Кьилелай кIвачелди либас,
Зар, диба, махпур, атIлас –
Ви къаматдиз хупI ава хас,
Ажеб вид дамаз я, Тайгъун.

Икьван фурсунив къекъведай,
Йикъа виш муьштери къведай,
Пулдивай юзур тежедай,
Вун хупI агъзур дагъ я, Тайгъун.

Гьажид акьул кIватIна кьилиз,
Тамашна ви гуьзелвилиз,
Кьисмет хьана тухвай кIвализ
Вун гьазур чирагъ, Тайгъун.

Гъур

Шукур хьуй ви чIехивилиз,
Гъурал вацIун яд жезава.
И меслягьат фирай кьилиз,
Лугьуз чи фергьяд жезава.

Гил чи халкьар амач авам,
Гьар са затIдив хьана тамам,
Хийирлу кар ийиз фаггьум,
Крариз чун устад жезава.

Яд атайда Гъурун хълухъ,
Чаз гьар са затI жеда буллух,
Мад ахквадач и гъариблух,
Лугьуз чи рикI шад жезава.

Чи Ахцегьар хьуй авадан,
Виридаз жеда багъни бустан,
Ужуз хъжеда Дагъустан,
Гъурукай Багъдад жезава.

Кесибдиз

Кесиб кас хайитIа вели,
Хьанваз гьисабда ам дели.
Пуллуд кьада камалэгьли,
Кесибвал хупI зегьмет я саз.

Пуллуяр я пулдин мирес,
Пулсузвал я гьамиша яс.
Кесибдиз жагъич мукьва кас,
Кесибвал хупI хифет я чаз.

Девлетлуяр я хьи уьнжер,
Дуьнья тIуьртIан гьич тух тежер.
Кесибар, куьн пашман межер,
Кесибвал хупI зиллет я чаз.

РахайтIа девлетлуд аял,
Ише фида ам рахай чIал.
Кесибар я мез аваз лал,
И кесибвал хупI дерт я чаз.

Пуллу я пулдин къаравул,
Кесибдин артух я акьул,
Кесибдин гьахъ-гьисаб я бул.
Акьул чIехи девлет я чаз.

Дагъустан

Уях я гьар са вилаят
Вакай мус хьуй затI, Дагъустан.
Вун гъафил я лугьуз даим,
ЧкIана ви ад, Дагъустан.

Чна дуьнья тийиз фагьум,
Вагьшияр хьиз я хьи чун хам,
Халкьар къене чун я авам,
Бес чун гьикI хьуй шад, Дагъустан.

Пеше куь гьейбат рахун,
Фитне ийиз крар чIурун,
Кеспи кьуна тIама къугъун,
Зул, кьуьд, гатфар, гад Дагъустан.

Жезвайла къе халкьар уях,
Илимдикай я вун къерех,
АцIурунлай гъейри къундах,
Кар амач ваз мад, Дагъустан.

Гьар са хуьре эциг мектеб,
Чир хьурай квез илим, эдеб,
КIел тавур кас я гьакIан хеб,
КIела гила, дад Дагъустан.