|
Фейзудин Нагиев - Сулейману Керимову
Как приходит час, спасать очаг и кров,
Горы дают отчаянных сынов.
Каменный Мальчик, Яраги и Шарвили –
Защитники чести, страны, земли.
В краю орлином для славы ты рождён,
И ангелом за доброту спасён.
Продлится в веках высокий твой полёт,
Мужества, благородства ты оплот.
Так рождаются в Лезгинии цари,
И внуку меч вручает дед-старик.
Когда горы спасителя призовут,
Придут Шаргир, Ваче, Хаджи Давуд.
Припев:
Именем твоим гордится Лезгистан,
Делами ты славишь Дагестан,
Родился ты, и рассеялся прочь туман,
Мудрый, щедрый, как сам царь Сулейман.
Тобой гордится страна, родной Дербент,
Исполняешь ты сыновий долг, обет.
Безгранично милосердие твоё,
Как солнце свет ты для людей даёшь.
Тобой довольны народ и сам Аллах:
На слова скуп, но щедрый ты в делах,
Помогаешь тем, кто стремится стать хаджи.
Под знаком твоим идёт в бой «Анджи».
И лишь орёл вступает с горами в спор,
И лишь орёл взлетает выше гор.
Как солнца луч рассеивает туман,
Надежда гор, ты свет наш Сулейман.
Кам камуна, кам камуна аваз физава,
Гъам гъамуна, гам табуна амаз физава.
Иман-ният гьар жуьре яз гьа са терефдихъ;
Жегьеннем, женнет гьинаватIа жузаз физава.
Вилик квай рехъ бязибурун аквач вилериз.
Къачуз вердиш хьана, мажал авач гъилериз.
Гьа нефсини эхир са къуз жувни телефди,
ГьакI ятIани рекье зерре титаз физава.
Гафаралди ваз къелеяр эцигда сада,
Гафаралди вахъ гьиллеяр гилигда сада.
Гафариз хас крар гьинай хьурай хелефдихъ:
Раж алачир мез я, даим рахаз физава.
Гьар са йикъа чи мурадар хъийизва цицIи,
Шазан мурад амни кьилиз акъатнач хьи цIи.
Садаз варзни хурал кIан я седеф хьиз цIийи,
Кьиле тефир мурадривди бугъаз физава.
Гьар бендедиз вичин кьисмет ганва Аллагьди,
Сада кьазва гьалалдин рехъ, сада гунагьдин.
Азраилдив са кьил гвайди чизвач кенефдин,
Сад Хъсанвал, садни Писвал чун таз физава.
Рахадайбур гьа са гафар: са кьил-кIукI течиз,
Гьар савдада вичин чIиб гваз - мизан, юкI течиз.
Япал кIуфна, теселли гуз жеда серрефдин,
Далдам гвачиз, лигендин кIан гатаз физава.
Югъди-йифди бягьсинава, тарашни чапхун,
Рахадайла акI кьада вич - гунагьсуз ахун.
Асулдай яз мизан гвайди тфенг-гьенефдин,
Ам уьмуьрдив, къумарал хьиз, къугъваз физава.
Теселлияр гудай мал я, къачудай мал туш,
А савдадал гьикьван гзаф хьайитIан алтIуш.
Чи эхир кун ашкара я, рикI хьуй эшрефдин,
Фикирмир, жув виридалай яргъаз физава.
Эй, Фейзудин, бес видини тушни теселли?
Жува тамам ийизвани на буржи сейли?
Гьикьван вуна тухвайтIани и уьмуьр кефли,
Са суалдиз жаваб кIанда: вуч гваз физава?
19.10.2006.
* * *
Хва хана дидеди - вилерин дамах!
Хва хана дидеди - эллерин дамах!
Ам жеда миллетдин селлерин даях,
Жуван халкь, жуван чил хуьз чир жедай хва.
Хвена ам дидеди, вичикай атIуз,
Хвена ам дигеди, чиликай атIуз.
Бубади къаст гана, рикIикай атIуз:
"Хьухь багъри накьвадин къадир чидай хва!”
Атана агакьна чIехи хьана хва.
Дидени, бубани рехи хьана, хва.
Кьегьалдал кьару я гьам халкь, гьам арха,
Умуд я миллетдин хийир чидай хва.
Шарвилидиз кутугай буй ганва адаз,
Давудаз ухшар тир суй ганва адаз,
Дагъларин лекьери гьуй ганва адаз,
Хьухь жуван эвелни эхир чидай хва.
Амма куьз бубадиз авач къе кьарай,
Хцелай иладриз авач хьи са гьай.
Мецикай, къецикай атIана икI пай,
Низ чидай жедайди пехир жедай хва…
Ша чIурмир, веледар, куь диб, куь бине,
Дидеяр, бубаяр вине яхъ куьне.
Багъривал, лезгивал техвейтIа рикIе,
Халкьдикай эхирни нехир жеда, хва.
1998.
* * *
Зурбабур тир, эхь, лезгийрин бубаяр,
Куьз квахьна бес Шарванарни Къубаяр?
Бед хесетар акатна чак, лезгийрик,
Дегиш хьана къилих патан ивийрик.
Абил маса гайи стха Хаина
Гьанлай инихъ гьасилна бул хаинар.
Мердбур тушир, гьелбет, вири бубаяр,
Бес, гьабурал фейибур я балаяр.
А бубайри жемят маса гайид я,
А бубайри душманд гьаят хвейид я.
Са бубайри чан гудайла турарик,
Са бубайри чанар хвенай валарик.
Садбур чил хуьз хьана къизгъин женгера,
Садбур кьил хуьз чуьнуьх хьана серкIвера.
А кьегьалар гьа женгера амукьна,
Кьил хвейибур буш тахтара ацукьна.
Кьил хуьз чирна (тум хуьз чирнач!) веледриз,
Къе тарс гузва ягъийри чи беледриз.
Чара суфра, девлетар хуш хьайибур,
Шарвилини Давуд маса гайибур.
Чакай кьегьал экъечIдайла майдандиз,
КкIидайбур, кIас гудайбур дабандиз.
Кьуд къат жеда, лукIни жеда чарадаз,
Жуван дамах, кьегьал усал аквада.
Зазни чидач, зи бубаяр вуж хьана.
Белки, абуруз кеф хьана, я гуж хьана.
Амма лезги зерре ква зи ивидик,
Ам хвейид я гьар бубади-лезгиди!
Дегь яргъарай а легьзе зал агакьна,
Яраб завай а легьзе хуьз алакьна?...
Икьван къуват куматIа са зерредик,
Вуч гьайбат квай халис лезги жуьредик!
Зи азиз халкь - эсил-несил - лезгияр,
Ша, пакдиз хуьн чак кумай и жизвияр!
И жизвийри хуьда чи ирс, миллет чи,
И жизвийри хуьда лезги хесет чи.
Дамахдалди бубайрин мерд крарал,
Айиб тегъин барка алай турарал!
Ша, хкудин яд хесетрин жизвияр,
ЛукIар ятIа, фад дегишин ивияр.
Чи къуьнерал пак тир буржи, пар ала -
Чал виридал Лезги лугьур тIвар ала.
Къуй, ягърай чун Алпан гъуцра сафунай,
Нур чкIурай гьар са лезги гафунай.
22.10.2001.
Поэзия - ашна зи
- Вири гадра - тек са зун яхъ! РикIиз ашкъи
гъваш на зи!
- Эхь! Анжах са вун кьуна за, Поэзия -
ашна зи!
Амма вун куьз идаз-адаз пар чIугвадай
"гьач!” хьана?
Йикъа садахъ галаз катиз, вун рябетсуз
кач хьана.
- Вуна зун хуьх! - лагьана на, - зун масадахъ
тефирвал.
Дин гадара! Амма на заз ийиз тахьуй
кафирвал.
Йифди-югъди, гьар гьамиша ви гъил хьуй
зи яхада,
ГьакI хьайила зун гьамиша тек ви рикIе
рахада.
- Эхь, гьамиша вун кьуна за, гьамиша ваз
къуллугъна,
Мус акуна ваз зи меци гьахъвал, дуьзвал
квадарна?
Поэзия, зи кIаниди, ви ашнайри буйругъна,
Шумудра вун шад межлисрай мад зи вилик
гадарна?
Мад вун хура гьатнава зи, абрукай вун
катнава!
Агъзуррикай ви рикI, къужах, ви ашкъи
за хкяна...
РикI кьагьардив бамишиз вун зи гарданда
гьатнава,
КIанзава заз, мад вуна зун дуьз рекьелай
эляна.
Зи сунаяр, зи халумар, назлуяр, зи бикеяр,
Поэзия, вун акурла акъвазнава пашмандиз.
Вилив хуьх на, абур суст яз, зун азад тир
легьзеяр,
Гьа чIавуз, фад, хутах зунни жуван дили
деврандиз!
2002.
Зи таватривай эхиримжи тIалабун
Къе межлисдал ша, таватар, вирибур,
КIватI хьухь, куьн зи рикIикай яд хъвайибур!
Заз кIан хьайи, зални ашукь хьайибур,
РикIин кIусар мерддиз пайиз гайибур,
Зи ашкъиди, зун ашкъиди кайибур,
ТIимил-гзаф захъди рекье шайибур,
Чеб гуьзелбур, гуьзелбуру хайибур,
Ашкъид цIай квай бубайрилай хьайибур,
КIватI хьухь вири, зи ашкъидин кIанибур,
Заз тахьунал, эй, Аллагьди гайибур!
КIватI хьухь санал, чун чал ашукь хьайибур.
Куьтягь жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз кIанзавач куь вилера пашманвал.
Вегь суфрадал нихъ вуч дердер аватIа,
За техвей гаф, белки, рикIе аматIа,
Бейкеф жемир вири санал алатIа,
Белки, квехъ зи дувулдикай галатIа,
Лугьуз тахьай рикIин сир нив гуматIа,
Лагьана тур: суьгьбет санал кьаматIа!
Ша къужахдиз, килиг зак кьуш куматIа,
Я захъ галаз хъша, гьакьван кIаматIа!..
Куьтягь жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз кIанзавач куь вилера пашманвал.
Тават, суна, тавар, гуьзел, лейлияр,
Ягънай за квез гьикьван ашкъид лирлияр!
За квев туна шумудни са дердияр,
Чи цаварай фенай гьикьван къарнияр,
Чаз мес хьанай гьикьван векьер, пурнияр,
Зи ашкъидин къилавдин тир куьнуьяр,
Гъайра кума: яраб хьана куьн ни яр..?
Зи рикI тIазва, рехъни хьанва куьруь, яр,
Къе зи рикIе гьатнава куьн вири, яр,
Дад хгузмач чандиз гьич са куьни, яр,
Ялзамач зун я шегьерди, хуьруь, яр,
Агьил хьанва заз кIан хьайи гьуьруьяр.
Куьтягъ жезва и чилел зи мугьманвал,
Таз кIанзавач куь рикIера пашманвал.
Амма зи вил квехъ гьар садахъ галама.
Куьн паталди зун гьа пендал алама.
Зи умуд квач, квехъ гьардахъ зав кар ама,
Гьар са кIвале хкягъай куь яр ама.
(Закай вучда, кесиб шаир - ярама),
Рекьидалди гьардаз залай чар ама,
(Квез весида зи ашкъидин цIар ама).
Куь гъил кьуна, темен - ширин пар ама,
Зун хъфизва, бегьердаллай тар ама.
Куьтягь хьана и чилел зи мугьманвал.
Зав вахце, за хутахда куь пашманвал…
2002.
Куьре
Лезги чилел лекьерин муг,
Баркадин макан я Куьре.
Чи бубайри и чил, и руг
Хвена, тур девран я Куьре.
Зи Куьредин баркаван чил
Тамар, багълар, булахар я.
Алпан тарих, лекьерин кьуьл,
Лезги чилин дамахар я.
Мегъ пад - дагълар, регъ пад - Каспи,
Нер-кIеледлай Алпандал кьван
Гьар са касдив магьир кеспи:
Гам храда, атIуда къван.
Тик кукIушар - Шагьни Шалбуз,
Каспи гьуьлни Гергер, Самур
Агъсакъалар я чаз тарс гуз -
Чи къилихдин терсвал, сабур...
Бегьердал бул багълар, никIер
Гьар жуьредин нямет авай.
Цур-кIелеяр, машгьур хуьрер
Гьар са кIвале гьуьрмет авай.
Зи Куьредин иер рушар
Чар булахрин гевгьерар я.
Картар, къветер, чубарукар
Багъдин сечме бегьерар я.
Терсепул, Кьелягь, Шаракун,
Цурни Кра, Гияр шегьер.
Руьгьдин лувар я куьн акун,
Тарихдин гелер - куь къванер.
Алпан - таратI вине кьуна,
Пакдиз хвена лекьерин тIвар.
Шарр-Гира, тур гъиле кьуна,
Дарбадагънай чи душманар.
Гьар лезги тIвар кьакьан тIвар я,
Кьакьан я чи дагълар, сувар.
Лезги чилин кьулан тар я,
Куьре я чи руьгьдин лувар.
Гьар заманда мазан, баяд...
Куьредин тIвар вине хьана:
Мелик, Саид, Эмин, Саяд,
Сулейман... гьар хуьре хьана.
Халкьдин кьегьал рухвайрикай
Багьа я чаз Шарр-Гиран тIвар.
Ватан хвена мидяйрикай,
Шаракундал ацукьай шарр.
Лезги чилел лекьерин муг,
Баркадин макан я Куьре.
Чи бубайри и чил, и руг
Хвена, тур девран я Куьре.
01.01.2008.
* * *
Халкьдин ширин авазар
Зи нефес, зи гьава я.
Гьар гафуна ава зар,
Мелгьемдилай дава я.
Кьеб эчIягъиз лугьудай
Лайлайрин сес дидедин,
Тик къелеяр къачудай
Туьнт макьамар дяведин.
Лезги мани чи тур я,
Чил, чIал хуьзвай асирра.
Ам гъуцарин хатур я,
Фараш жезвай несилра.
Къуй, хуьрай чи маниди
ТIямар лезги булахдин.
Мани чан я, мани - дин,
Руьгь я хуррам дамахдин.
27.12.2005.
* * *
КIири Бубадин гелерал
Гьелелиг чIур акъалтнавач.
Чи кIвалерал, чи хуьрерал
Гьелелиг цIур акьалтнавач.
Кьулан вацIун са хел кьванни
Гьелелиг чав гумазама.
Канаб къурун са хьел кьванни
Хьелерганда амазама.
Лезги дагълар - Шагьни Шалбуз
Лезги чилин руквадалла.
Гьелелиг чун къенин юкъуз
Чи бубайрин накьвадалла.
Гьеле сад я къе Дагъустан,
Чун суфрадихъ агудзавач.
Шукур Аллагь! КIваляй жуван
Чун гьелелиг акъудзавач.
Амма пака къведа са хан,
"ЭкъечI кIваляй!” - лугьуда чаз.
Фу жагъич чаз силин, мухан,
Фу гурай бес шумуда чаз!?
Угь-цIугь авун пака геж я,
Къе хуьн тавур жуван кIвал-югъ
Ам чарадаз жезвай кьеж я.
ЛукIвал жеда чаз хас къуллугъ.
АкI тахьурай, пака ваъ! Къе!
Вун ахварай ават, зи халкь!
Чи намусдин женгин рекье
Хуьх девлетни гъейрат, зи халкь!
Гьажи Давудни Ярагъи
Аламачни бес чи рикIел!
Чи рикI, чи руьгь, кичI синагъиз,
Женгинин шив ала гъенел.
1995.
* * *
Жуван катран кIвачера къван,
Чара пехърен рум тежен чун.
Чара къулал ргаз къажгъан,
А гурмагъдал гум тежен чун.
Мердвал гьинва бубайриз хас,
Кьегьалвили кьунвани пас?
Лезгивилин квадарна мас,
Чара гъиле мум тежен чун.
Лам буба кьаз, чакъал - мирес,
Къаргъиш хьанва "миллетперес”.
Рехидакай кьуна иес,
Чара сикIрен тум тежен чун.
Жувандакай хана рахаз,
Патандакай стхаяр кьаз,
Арас вацIуз лугьуз Араз,
Садвал течир къум тежен чун.
Мецел - фитне, гьалтайла пуд,
Базар жеда авайла кьуд.
- Зун! Зун! - лугьуз юзуриз гъуд,
Марф квачир къукърум тежен чун.
Фейзудинан рикIе киркIир
Хьайиди туш, гьич гардан кIир.
Душманд хура акIидай кIир...
Амма лавгъа лум тежен чун.
2001.
*** (1982)
Зун сят я. Зун къурмишнава Халикьди.
Зай вахт физва – легьзед тварар – зарбада.
Акьалт1да къум – сят элкъуьрда кьиллихъди.
Гуьзетда мад къум фидалди Зурбада.
Мад сятини зарб легьзейриз жавабда.
Анжах за ваъ, масада Вахт гьисабда.
*** (1985)
Зи тебятни т1ебиат хьиз вагьши я,
Галукьнавач меденатдин т1егъуьн захъ.
Зи дамарар серт вац1ар хьиз дили я,
Зи ашкъини сел я кьвет1ер эгъуьндай.
Зун кьуьгъуьр я анжах цацар терсинин,
Сух хьанва зи абур рик1из, мефт1едиз.
Зун сагьиб я бахтсуз хьайи ирсинин,
Зи мес-кьулни элкъвенва бед магьфедиз.
Заз четин я кьуьгъуьрарин арада,
Артухлама мадни цацар сухзава.
Чарадан дерт даим куьлуьз аквада,
Кашинд – каша, тухди даим тухзава.
Фана дуьнйа! Гьи касдин кьил акъатна
Вай? Чир хьана низ ви сирер, адалат?
Шумуд михьи рик1 буьгьтендик акатна,
Шумудаз ви кьисмет хьана хажалат...
""""""" (2012)
Сказ про леков страну
Кто родился леком, слышишь,
Об орлиной чести знает,
Что клевать с ладони пищу
Орлу ведь не подобает.
Взлетайте вы, сыны орлов,
Бросайте камни в сей простор:
На путях зловредных врагов
Встанут камни грядою гор.
По косточке в грунт заройте,
Коль родина свята для вас.
Пусть равнины леса покроют
Перед врагом в тот же час.
Трудись, борись, народ орлов,
С грозами, со снегами в споре.
Пусть вольются пот и кровь
В реки, озёра, в Касов море.
От миллионов камней орлов,
Шарркур, Алпан – встали горы.
Встали плотной стеной лесов
Зарытые семена вскоре.
Трудится тысячи веков
На земле своей люд орлов.
Питая пОтом рек потоки
И море Касов с востока.
Лекьерикай риваят
Лекьер, хьухь шерик:
Гъваш гьарда са къван
Мидяйрик вилик
Дагълар хьуй кьакьан.
Цуз гьарда са цил,
К1ан ят1а уьлкве.
Чуьллера кьец1ил
Тамар хьуй еке.
Гьар лекьре къванер
Гъана арш-агъзур.
Шарркур – зи чилел,
Хьана Гъуцаркур.
Зегьмет ч1угу, эл,
Шуткьуниз гьекьер.
Гьекьеркай хьуй сел,
Селлеркай – гьуьлер.
Ханат1а лекь яз,
Т1вар хуьх жувалай.
Немир ем жуваз
Чара капалай.
Лекьерин кьуьл
И дуьнйада лезги кьуьлуьн
Кьакьанбур я гьунарар.
Гагь лепе я Каспи гьуьлуьн,
Гагь Къаф-дагъдин шагьварар.
Гъилер кьуна тик лувар хьиз,
Аялди кьуьл авурла,
Гьа йугъ кьада пак сувар хьиз,
Лекьрен гьайбат акурла.
Гадаяр чи – лекьер, картар,
Рушар – къветер, каруяр.
Дустарикай кьада парт1ар,
Душманриз кьаз паруяр.
Рак ачух я мугьманариз,
Лекьерин руьгь кьакьан я.
Атай, чи руьгь аск1анариз,
Душмандиз чил лакьан я.
Цавун аршда дем кутада
Картарини лекьери.
И дуьнйадик т1ем кутада
Лезги чилин кьуьлери.
Рагъ ял ягъиз хъфидайла,
Лекьрез нурар муг жеда.
Лекьери кьуьл ийидайла,
Къванерни кваз руг жеда,
Цаваравай картар я чун
Чилеравай къветер я.
Ц1айлапанар, ц1аяр я чун,
Женгеравай лекьер я.
Лезги кьуьлуьн лувар я чун,
Чуьнгуьрдаллай симер я.
Гележегдиз чамар я чун,
Чибур лекьрен кьуьлер я.
Къугъвазва чиг кьезил шагьвар
Чи жегьилрин мекера.
Хкажнава лекьре лувар,
Ашкъи ргаз вилера.
Лекьре къармах, лув эцягъиз,
Алчуд жезва чилин шар.
Лезгинкадал кьуьл элягъиз
Хуррам жезва чи къастар!
2007.
