Къалажух: гьялна кIанзавай кьилин месэлаяр дугунардай циннии сергьтятдин а пата гьатнавай «Къежел» чIураринди я

И мукьва электоронный ва печатдин малуматрин такьатрай жемятдиз Адалат Амирханович Амирханова РД-дин кьил Рамазан Гьажимурадовичаз Докъузпара райондин Къалажухрин хуьре арадал атанвай гуя татугайвилин гьаларикай кхьенвай Ачух чар – арза раиж хьана. Адан копия «Лезги газетдин» редакциядиз ракъурунизни килигна, чна ам чкадал ахтармишна.

Кьилди къачуртIа, вичикай ихтилат физвай малуматда гуя къалажухвияр хъвадай целди тамамвилелди таъмин туш, райондин администрациядин совещанийрал хуьруьн яшайишдинни экономикадин месэлайриз талукь суалар къарагъарзавач, райондин регьбервилин къуллугърив къалажухвийрикай садни агудзавач, хуьруьз къведай 8 километрдин ва хуьруьн къенепатан дуьзгуьн рекьер, мектебдин къулай дарамат, аялрин бахча, спортзал авач, райондин кьили, чкадал атана, къалажухвийрин дерди гьалдикай хабар кьазвач, ички хъунал рикI алай Саидуллагь Шекиевавай (ам «Къалажухрин хуьр» хуьруьн поселенидин кьил я) хуьруьн яшайишдин месэлаяр гьялиз жезвач, хуьруьн администрациядин секретардин везифаяр ада законсуздаказ вичин стха Надируллугь Шекиевал тапшурмишнава ва икI мад.

Докъузпара райадминистрациядин кьил Салигь Гьажимурадовахъни райондин «Эренлардин сес» газетдин редактор Эдуард Гьажибеговахъ галаз хуьруьз хкаж жедалди вилик чна месэла райадминистрациядин кьил Абдурагьим Алискеровахъ галаз веревирд авуна. Ада хиве кьазвайвал, тIебии кар я, дагълух хуьре гьеле гьялиз тахьанвай месэлаяр пара ава, амма арзачиди рангар кьадарсуз икъи авунва. Хъвадай михьи яд хуьре бес кьадарда ава, парабуру ам ракьун ва пластик шлангра аваз кIвалеризни тухванва. 

Мад кIвалериз тухуз кIанзавайбуруз шлангар чна пулсуздаказ гузва.Чи протоколрай ва чкадин СМИ-дин такьатрай аквазвайвал, Къалажухрин хуьруьн месэлаяр къарагъар тийизвай гьич са совещанини авач. Райондин регьбердин куьмекчи (Агъамин Буржалиев), ГО ЧС-дин начальник (Жаруллагь Шайдаев), субсидийрин отделдин начальник (Замидин Мирзоев), УСЗН-дин начальникдин заместителни кьилин бухгалтерни пешекар (Низами Ферзалиев, Зейнуллагь Абдулгьалимов, Эльмурад Бабаев) ва районда ветеранрин Советдин председатель (Мелик Балакъадашев), Ростелекомдин пешекар (Зафер Айсаев) къалажухвияр я. 

Хуьруьз физвай 8 километрдин рехъ Даговтодордин балансдал алатIани, ам райадминистрациядин куьмекдалди са жуьре къайдада хуьзва. Гъилевай йисуз Къалажух, Миграгъ ва Къуруш хуьрера ангардин жуьредин спортзалар эцигун планламишнавай. Райондин бюджет тIимиларуникди, гьайиф хьи, и кIвалах акъваз хьанва. Аллагьди гайитIа, 2015-йисалай ана гьакI цIийи ФАП-дин, 320 аялдин чка авай мектебдин, аялрин бахчадин типовой дараматар эцигиз эгечIда. Тереф хуьн туш, Саидуллагь Шекиевалай хуьруьн кавхавилин везифаяр кьиле тухуз алакьзавач лугьуз жедач. Якъин чидайвал, хуьруьн администрациядин секретарвиле Саидуллагьан стха Надируллагьа ваъ, ам цин къанал идара ийизвай устIар я, Саидмурадов Исмихана кIвалахзава. 

Къуллугъдин вахтунда С.М. Шекиев ички хъванваз акур, кьур касни гьеле малум туш. ЯтIани, ихьтин ванер ван хьайила, чна адаз эверна хьиз, кIевиз таъкимарна. Гила варзни зур я, ада ички тамамвилелди тергнава. Са нин ятIани чарчиз килигна, халкьди хкяна кIвалахзавай кас чавай къерехдиз ийиз жедач. Тахминан, са йисалай хьиз кьиле тухудай цIийи сечкийра халкьди вичин гаф лугьудайвал я.

Ингье «Эренлардин сес» редакциядин «Нива» машиндаваз чун Миграгъ къазмайрин хуьряй экъечIна, дагъдин чала-чухур рекьерай (РД-дин «ДЭП №14» махсус карханадин къуллугъдик квай ам ремонт тавуна 10 йисалайни пара я) Къалажухдал хкаж жезва. Рекьин кьве патани экIя хьанвай келемрин гегьенш никIера зегьметчияр гатфарин кIвалахрив эгечIнава: жугъунар туькIуьр хъийизва, гьинал-гьанал кьуру эчIелриз цIаяр янва, перер ягъиз эгечIзава. Талгьана жедач: рикIиз хуш татай кар хуьруьн патав ата бубайрилай пакдаказ хуьз хьайи надир КIелет тамун къене, инал-анал цIийи кIвалерни никIер пайда я. Вилик пад кьун тавуртIа, дагълух тIебиатдин къужахда арадал атанвай 4-5 гектардин и гуьзел, хелвет чка бажаат хуьз, несилриз таз жеда.

Хуьруьв агакьнамазни, чун булдаказ кьве крандай михьи яд авахьзавай еке булахдал расалмиш хьана. Инал яд къачуз, пек-партал чуьхуьз алай дишегьлийривай малум хьайивал, хуьре хъвадай цин патахъай дарвал авач. Гьеле 2010-йисуз райондин регьбер Керимхан Абасован къаюмвилик кваз «Нисин дагъдин» чIурай хуьруьз 12 километрдин мензилдиз гъанвай цин проводин (турбадин диаметр 110 мм.) ва чIехи магьлейра туькIуьрнавай кьуд-вад общественный булахдин нетижада хъвадай цин месэла тамамвилелди къакъатнава. Гьа булахрикай капрондин гъвечIи турбайраваз тухуз, гьатта хуьруьн 35% кIвалерани чпин кьилди булахар, къайи-чими ятар, гьамамар ава. КIвалериз булахар тухунин кар, чаз акурвал, исятдани давам жезва. Кар ана ава хьи, дишегьлийриз хуьруьн къене гъвечIи мензилризни кIула квар хкьаз кIанзавач.

Ингье чун хуьруьн кимел ала. «Вичин гъиле авай ихтиярариз, чкадин бюджетдин такьатрин мумкинвилериз килигай Саидуллагь Шекиев алахъзава, наразивалдай кар авач. Асул гьисабдай малдарвилелни саларбанвилел машгъул чи хуьруьнэгьлийрин тIал-квал алай месэла хъвадай цинди ваъ, дугунардай циннии сергьятдин а патаз акъатнавай Къежел яйлахдинди я. Ана саки 2 агъзур гектардин майданрикай 900 гектар мал-хеб хуьз жедай мублагь уьруьшар я. Виликрай чна вад суьруь хипер хуьз хьайи жуван чIурариз ахъа тахвун дерт тушни?» - ихтилатзава райондин агъсакъалрин Советдин председатель и хуьруьнви Мелик Балакъардашева, зегьметдин ветеран Умар Умарова, Гьуьсейнагъа Гьуьсейнова, Аварбег Эвланова ва масабуру.

Иллаки чи гуьгьуьлар ина мектебдин (ина 260 аялди кIелзава) гьаларихъ галаз таниш хьайила ачух хьана. Дарамат 1925-йисуз эцигнавай куьгьнеди ятIани, кутугайвал ремонтнавай (цIийи пол, потолок, сувагьар хъиянва, пластикдин пенжерар кутунва, лазим тир мебелдалдини аквадай пособийралди тадаракламишнава, аялар чими тIуьнралди таъминардай шартIар яратмишнава), экуь, михьи классра ва мектебдин емиш багъда къекъвез хуш я. Каникулрин вахтунда учительскийда муаллимри классрин журналар ва аялрин делояр къайдадиз хкизваз акуни ина, гьакъикъатдани, къайгъудар директор ва хъсан педколлектив авайдан гьакъиндай шагьидвалзава.

Куьрелди, хуьруьн жемятдихъ галаз гуьруьш хьана, абурун гьал-агьвал, къайгъуяр чир хьайидалай кьулухъ чун хуьруьн администрациядиз фена. Райсобранидин депутат тир Саидуллагьа Шекиев 2011-йисан 1-июлдиз хуьруьн регьбервилин къуллугъдал тайинарзава ва гьа йисан 4-декабрдиз 92 процент къалажухвийри сесер гуналди ам и жавабдар къуллугъдал тестикь хъийизва. Вичин чкадал алаз хьайи ада чун - мугьманар хуш рафтарвилелди кьабулзава.

- Хуьруьн кесиб бюджетдихъ (ада вири 2 миллионни 855 агъзур манат тешкилзава, адакай анжах 171 агъзур манат план 100 процентдин ацIурзавай чкадин налогринди я), гьебетда, рик\ик квай пара месэлаяр тамамариз жезвач. Гена хъсан я, райадминистрациядин патай куьмек ава. Тахьанайт\а чавай мектебдин дараматни ремонт хъийиз жедачир. Исятда фикирдик хуьруьн ва майишатдин къенепатан рекьер-хулер къайдада хутун ква. Лагьана кIанда, чи зегьметкеш инсанрин алахъунрин нетижада къалажухвияр пис дуланмиш жезвач. 340 кIвал-хизанда (вири агьалияр 1872 кас я) тахминан 2000 къарамал (700 кьван ацазвай калер я) 2500-ехъ галаз куьлуь карчин гьайванар (1260-диде хипер) хуьзва, санлай хсуси майишатрин 142 гектардин майданрай йиса 500 тоннадив агакьна анжах са келемар гьасилзава. Абур «Камазриз» ягъиз (пар ч\угвадай машинар районда виридалайни пара чи хуьре хьунни жемятдин агьваллувилин лишан я) Урусатдин яргъал шегьерриз тухузва. Сезондин азгар вахтунда саларбанар дугунардай целди тамамвилелди таъминариз хьайитIа, бегьерар мадни винизбур жеда. Хсуси майишатра мал-хеб хуьнални саларбанвилел машгъул жемятди чавай истемишзавайдини гьа дугунардай ядни «Къежер» яйлахар я. Гена хъсан я, абур райондин регьбер К.С.Абасован кьетIен гуьзчивилик хьуни рикIиз тесели гузва. Амма месэлаяр асантбур туш. ИкI, «Текипиркент – Къалажух» цин къанал вахтунда бегьемарун патал герек тир 60 миллион манатдикай цIи пландик анжах 5 миллион манат пул кутунва ва гьеле гьамни агакьнавач. Яйлахдин кар мадни четинди я, амма гьахъ винел жедайдак чи умуд ква…

Приказдин ктабдай якъин хьайивал, гъилевай йисан 1-январдилай «Къалажухрин хуьр» с/п-дин секретарвиле Исмихан Саидмурадова кIвалахзава ва, талукь тирвал, жемятдиз вири справкаярни гьадан къул алаз гузва. Адалай вилик 28 йисуз и везифаяр Зерифа Шекиевади тамамарзавай. Компьютердал кIвалахиз чир хьунин истемишунар акурла, пенсиядин яшаравай ада хушуналди арза кхьена. Шекиев Надируллагьай рахайтIа, техникадин рекьяй хъсан савадлу ам 2013-йисан 6-майдилай хуьруьн цин проводар идара ийизвай кьилин устIар я, виликрай ам райондин коммунальный Управленидин къуллугъчи тир. Арзачиди, гуя гъилевай йисан мартдин вацра гана лагьана раиж авунвай справкадал алай къулни Надируллагь Шекиеванди туш, къалпди я.

Къейдин, гьелбетда, чун чкадал арзачидихъ галазни гуьруьш жез алахъна, амма Адалат Амирханович Амирханов тIвар алай кас неинки хуьруьн пропискада жагъанач, гьатта ам чидай касни хуьре чал гьалтнач.