КРА-МЕЛИК (Кюринский Мелик)


КРА-МЕЛИК (Кюринский Мелик) 1199 – 1239
т1вар алай к1уьд шикилдин тарихдин драмадай тарихдин бязи делилар:

"Икьван гагьда дуствилелди яшамиш жезвай Къумух шамхалдинни Къайтагъ уцмидин арада къал гьатна. Къайтагъ уцмиди хашпара авар нуц1алан хва Саратанахъ галаз Къумухдиз акси икьрар кут1унна. Саратана вичин амлейрикай тир мугъул-татаррин султан Кавтар-хандивай куьмек т1алабна. Кавтар-хандин, Саратанан ва гьайдакь уцмийрин садхьанвай кьушунри Нажмудинан йикъарин садлагьай рамазандин саласа-къуз мусурман Къумухдал вегьена". (Дагъустандин тарихдай).

…Ширвандай Кавтар-хан кьилеваз кефердихъди Къумухиз физвай мугъул кьушундиз Дербендин ч1ехиди тир Рашид-ханди варар ахъайзавач. Кавтар-ханди меслятдин икьрар кут1униз инсанар ракъур лагьайла, Рашид-ханди вичин вилаятдин халкьарин арада гьуьрмет авай ц1уд кас ракъурзава. Мугъулри абурукай садан кьил ат1узва, муькуьбурукай чпиз рехъ къалурдай билегар айизва. Дербендихъай элкъвей мугъулар Къумухиз гила Дербенд - Билиж - Кра - Хив - Друшт1ул - Тп1игъ - Рич1а - Чирагъ чилерай ягъна фена к1анзавай. Гьа са вахтунда Кефер Къавкъазда дявейра авай Менгу-Тимур ханди (адан ч1ехиди Бату тир) Кефердай Букдай кьилеваз ракъурай мугъул-татаррин кьушун авар нуц1алдин хва Саратан галаз рагъак1идай патахъай Къумухдихъди физвай… 

Рич1а авай миск1индин цла тунвай къванцел ик1 ат1анва: "...Дугъриданни, алчах татар кьушунар, – къуй, Аллагьди чеб вичин нуьсретдикай магьрум авурай – Баб ал-Къист Рич1аз атана, раби аль-авваль вацран эхирдалди 10 югъ амаз (20 окт.1239-й.). Акъуч1на абурун хуруз Рич1арин жемят 637- йисуз раби ал-ахир вацран юкьваралди (14 нояб.1239-й.)... Баб ал-Къист Рич1авай и жуьмя миск1ин  татарри чук1урна, Квард Рич1а чк1урайдалай кьулухъ Раби ал-ахир варцарикай сада 637-йисуз. Гуьгъуьнай Сулейманан хва Сабажа инал къеле эцигун эмирна 638-йисан (1250-й.) зу-ль-хиджадин варцарикай са вацра". (Х.Рамазанов, А.Шихсаидов. Кьибле Дагъустандин тарихдикай очеркар. Магьачкъала, 1964, чин 75).
И ат1унрай аквазвайвал, 1241 йисан гатуз (женгерилай са йисни зур алатайла) гат1унна 1250- йисуз Рич1арин миск1ин куьтягьна.  Рич1авийри 25 йикъан къене (1239-йисан 20 октябрдилай 14 ноябрдалди) мугъул-татаррихъ галаз барабарсуз къати женгер тухвана. Мугъулри эвел миск1ин (ана жемятди къеле кьунвай), ахпани – вири хуьр чук1урна.   

Мугъулар Рич1а 1240-йисан гатфаралди амукьна. Ахпа садхьанвай кьушунри: Кавсар-хан кьилевай мугъулри са патахъай, Саратанан ва гьайдакь уцмийрин кьушунри, Бугдай кьилевай мугъулри Нажмудинан йикъарин садлагьай рамазандин саласа юкъуз мусурман Къумухдал вегьезва ва ам къачузва. (Дагъустандин тарихдай). 
1253-йисуз мугъулрихъ галаз Дербендиз Мугъул гьукуматда 1Х-Людовикан илчи тир кешиш Гильом Рубрук къвезва ва ада ик1 кхьизва: "Аланрини черкесри татарриз акси женгер тухузва. Амма чпиз ласгияр лугьузвай са гьихьтин ят1ани сарацинар# татарриз муьт1уьгъ туш". (Рубрук. Регъпатан вилаятриз сиягьат. Москва, 1957, чин.111-186).

По имеющимся сведениям, во время монголо-татарского нашествия в Южный Дагестан, а именно Кавтархана на Кра (Кюра), Кра Мелик был вполне зрелым мужчиной. В сражениях с монголо-татарами он участвовал со своим сыном. Как мы видим из вышеприведенных исторических справок,  вероятными датами рождения и смерти поэта-воина Кра Мелика могут являться 1199-1239 годы соответственно. 
А приводимые везде искаженные даты 1340-1410 подлежат исправлению, ибо, как признавался мне человек, впервые вводивший последние даты, он брал эти годы приблизительно, привязывая их к другим событиям.

Фейзудин Нагиев. Кра Мелик. Тарихдин драма. Магьачкъала, 2002. Специально для ЛезгиЯр


Кра Мелик (Кюринский Мелик) стихи »»»


Лента новостей
ОПРОС
Кто из этих национальных героев больше всего повлиял на ход истории?
Всего ответов: 1083
ЛезгиЯр на Facebook
Партнеры ЛезгиЯр
Лезги литература
Статистика

Яндекс.Метрика

Наша Кнопка

Онлайнда авайбур: 10
Мугьманар: 10
Иштиракчияр: 0


Сегодня нас посетили: