Лезгийрин Левитан

Къад йис инлай вилик Азербай-жандин гьукуматдин радиодай лезгидалди "Рахазва Баку!" гафар ван хьайила, садбуруз чеб суьгьуьрда гьатнавайди хьиз хьанай. Садбур: "Гьукуматдин радио гьакъикъатдани лезгидалди рахазва жал?" - лугьуз пагь атIана амукьнай.

А юкъуз Азербайжандин лезгияр са гьасретдив агакьнай. Республикадин вичихъ гзаф чIехи эфирдин радиус авай "Араз" программадай Гуьлбагьар Айдунбеговади билбилдин хьтин ши-рин ванцелди вири дуьньядиз баян ганай: "Рахазва Баку!" Зи рикIел хъсандиз алама, пакад юкъуз цIудралди лезгияр гъиле цуькверин кIунчIар кьуна Азербайжандин Телерадио Компания-дин варарихъ акъвазнай. Абуру Компаниядин кьиле авай ксариз ва Гуьлбагьараз разивал къалурнай.

Вахтар алатна. Са юкъуз вич зи мукьвабурукай тир Гуьлбагьара заз зенг авуна лагьана: "Муьзеффер стха, чи хизан Москвадиз куьч жезва." "Бес лезги диктор вуж хьурай?" - жузуна за рикIик къалабулух кваз. "Чахъ вижевай диктор ава, - лагьана ада, - зурба, гур ван авай Руслан Шейдаев". Эхиримжи гафар исятдани зи япарихъ галукьзава. Вучиз лагьайтIа сифте яз Русланан алакьунриз Гуьлбагьара къимет ганай.

     

Гуьгъуьнлай адахъ галаз санал кIвалахай чи къелемэгьлийри - Келентер Келентерлиди ва Жалал Жалалова Русланалди дамахна. Гьа икI, гьафтеда кьведра радиодай адан гурлу ванцихъ яб акалай вишералди маса лезгийрини жегьил диктордиз лайихлу къимет гана. Адаз виридалайни чIехи къимет гайиди лагьайтIа, чи тIвар-ван авай шаир, журналист, композитор Седа-къет Керимова хьана. Ада вичин са шиирда Руслан лезгийрин Левитан я лагьана. Гуьгъуьнлай и Левитана 1997-йисан гатуз Бакудин Жегьил Тама-шачийрин Театрда С.Керимовади арадал гъана регьбервал гайи машгьур "Сувар" ансамблдин сад лагьай концерт тухванай ва маниярни лагьанай. Гьа концертда иштирак авурбурукай са касди - филологиядин илимрин доктор, рагьметлу Мавлуд Ярагьмедова лагьа-най: "Русланан ван атайла заз зи рикIин гъал атIай хьиз хьана. Лезги чилин такабурлу дагълар карагна зи вилерикай. Руьгь кутуна адан ванци захъ"

Русланан машгьур Левитанан ванцихъ галаз гекъигиз жедай хьтин ванциз къимет гузвайбур гзаф ава. Заз адан вичикай са кьве гаф лугьуз кIанзава. Акахьдай, хуш къилихрин инсан я Руслан. Театрдал рикI алай жегьил хьиз, гьеле 1972-йисуз, 7-синифда кIелдайла Бакудин Бузовна посёлкадин халкьдин театрдин сегьнедиз экъечIнай ам. 1982-йисуз "Республи-кадин театрдин гатфар" фестивалда и коллективди сад лагьай чка кьунай ва Руслан Шейдаев "виридалайни хъсан итимдин роль тамамарайди" тIварцIиз лайихлу хьанай. Гьа икI, ам эвел Бакудин виликан Азизбегов райондиз, гуьгъуьнлай вириниз сейли хьана. Ада гьа райондин ва Бакудин шумудни са медениятдин мярекатар тухвана.

     

1995-йисуз Азербайжандин Гуькуматдин Телерадио Компанияди адаз лезги чIалан гунугрин редакцияда дикторвал теклифна. И къуллугъ кьилиз акъудай сифте йикъарилай ам республикадин вири лезгийриз сейли хьана. Русланан алакьунар акур и компаниядин кьилин диктор Къара Тагъизадедин меслятдалди ада азербайжан чIалални гунугар тухвана. Русланан ванцин тембрдикай хуш атай къуллугъэгьлийри адаз гьукуматдин телевиденидин рекламрин отделдиз теклифна. Гьа икI, республикада рекламдин крар цIийиз кIвачел ахкьалтзавай вахтунда телевиденидайни радиодай гзаф рекламар Руслана кIелна. Вахтар алатунивай адан пешекарвилин дережани хкаж хьана.

     

17 йис я Руслана лезги радиода кIвалахиз. Жегьил вахтар мус алатнатIани байих тийиз 55 йис хьанва чи рикI алай диктордин. Пешедал хьиз, фикир-фагьумдални камил хьанва ам. Лезги поэзиядал гзафни-гзаф рикI алай ада чи шаиррикай Етим Эминан, Забит Ризванован, Лезги Няметан, Седакъет Керимовадин, Муьзеффер Меликмамедован, Фейзуддин Нагъиеван ва масабурун шумудни са шиирар хуралай кIелда.

     

Дамах гвай кас туш. Гьавиляй Руслана лугьуда: "Сифте яз лезги поэзиядин хъсан чешнеяр кIелайла зи рикIин ягъунарни, ванцин авазни дегиш хьайи хьиз хьанай заз. Шегьерда чIехи хьайи, къене лезги рикI амачир закай элкъвена асул лезги хъхьана. Гьайиф хьи, гилан девирда шаирар жез кIанз акатайвал кхьизвайбурни пайда хьанва". Алай вахтунда "Алам” журналдин учредитель тир, и журнал акъудун патал вири жуьредин алахъунар ийизвай Русланан и гафари гзаф метлебрикай хабар гузва.

     

Гьа инал лугьун хьи, чаз вири хилерай анжах хъсан кадрияр герек я. Виликай къвезмай йисан 18- январдиз Азербайжандин лезги радиодин 20 йис тамам жеда. Гьелелиг ина Русланалай гъейри кIвалахзавай касни авач. Маса алакьунар авай ксарни желбна кIан-зава. Авайвал лагьайтIа, эхиримжи йисара чи ватанэгьлияр лезги чIалал рахазвай радиодикай магьрум хьанва. Лезги гунугар виликан эфирдай акъудна, къецепатан уьлквейриз гузвай гунугрин сиягьда кутунва. Гьавиляй абуруз чавай яб хгуз жезмач. Азербайжандин лезги радиодин 20 йисан вилик гьа и месэладикайни хъсандиз фикир-фагьумна кIанзава.