Лезги пресса

Уьлкведа 13-январь Россиядин печатдин югъ яз къейдзава. Им 1703-йисан 13-январдиз I Петран къарардалди «Ведомости» тlвар алай газетдин сад лагьай нумрадиз дуьнья акур югъ я. Алай вахтунда чи уьлкведа агъзурралди периодикаяр акъатзава. Санлай къачурла, гьар йисуз жуьреба-жуьре газет-журналрин миллионралди экземплярар махлукьатрин арада раиж жезва.

«Инсан кьетlен затl я, адаз недай суьрсет хьиз руьгьдин тlеамарни ава», - кхьенай лезгийрин машгьур писатель, журналист Зияудин Эфендиева. Гьевесдин тlалабуналди жуьреба-жуьре машгъулатрални рикl аладардай крарал желб хьун, чирвилер къачуз алахъун, газет-журнал кlелун, – ибурни руьгьдин тlеамар я лагьайтlа, бажагьат зун гъалатl жеда.

Чи йикъара милли газетрикай гегьенш майданрал ихтилатар, веревирдер кьиле физва. 2012-2013-йисара милли СМИ-яр, чlалар авай гьаларикай, абур вилик тухунин рекьерикай республикадин, чкайрин муниципалитетрин дережайра аваз гегьенш конференцияр, форумар, фестивалар… самбар кьиле фена. Тежриба хкажунилай гъейри, мярекатрал жуьреба-жуьре СМИ-рин векилриз гьалар хъсанвилихъ тухунин макьсаддалди кlвалахда жезвай четинвилерикай ихтилатдай мумкинвални жезва. Ихьтин махсус серенжемрини мярекатри, шаксуз, милли прессадин машгьурвални важиблувал хкажунин кардиз таъсирни гузва.

Жуьреба-жуьре чешмейрай малум хьайивал, милли пресса генгвилихъ тухунин барадай республикадин кьил Рамазан Абдулатиповни раханай. Кьилди къачуртlа, СМИ-яр вилик жергеда хьуникай, эллер савадлу авуникай ихтилат кудна. Гьа са вахтунда ада Дагъустандин СМИ-ри республикадин сергьятра кьиле физвай вакъиайрикай, руководстводин кlвалахрикай махлукьатдиз малуматар раижзавай тегьердал вич рази тирдини къейднай.

Винидихъ къейд авур СМИ-риз талукьарнавай мярекатрал, алай макъамда хайи чlаларал кхьизвай жегьилрин кьадар тlимил тирдакайни ихтилатар кватнава. Амма журналистикадиз сифте камар вегьенвай жегьилривай, агъуз тир мажибар себеб яз, чпин уьмуьрдинни дуланажагъдин шартlарин игьтияжар юкьван дережадани таъминариз жезвач лагьайтlа, ихтилат керчекди жеда.

Ятlани, алай чкадилай аслу тушиз, легьзейрин къене садавай-садаз малуматар агакьариз, чирвилер къачуз жезвай компьютерринни информациядин заманада лезги прессади, яд артух хьуникди къерехар атlуз-атlуз вацlуз элкъвезвай кlаму хьиз, вичин сергьятар гегьеншариз, зарб къачуна виликди еримишзава.

Милли чlаларал акъатзавай гьар са газет а халкьдин чlал хуьнин ва вилик тухунин жигьетдай кьилин алатни тирдал шак алач. Хайи чlалал акъатзавай периодикайрикай рахайтlа, лезгияр кlусни кьулухъ галамач. Гьар са пипlе эдебият, меденият, чlал артмишзавай женгчияр тир газет-журнал вахт-вахтунда чапдай акъатзава. Районрин кьилдин басмадин СМИ-рилай гъейри, республикадин дережада аваз акъатзавай периодикаярни ава. 

Кlелчийрин кьадардал гьалтайла муькуь миллетрин хайи чlаларал акъатзавай республикадин дережадин газетрилай гьамиша кlвенкlве авай «Лезги газетди», аялар патал акъудзавай «Кард», эдебиятдин «Самур» ва «Дагъустандин дишегьли» журналри, Докъузпарадин «Эренлардин сес», Ахцегьрин «Цlийи дуьнья», Мегьарамдхуьруьн «Самурдин сес», Сулейман-Стальский магьалдин «Куьредин хабарар» ва медениятдин макандин «Куьредин ярар», Кьурагьрин «Дагъдин булах», Къурушрин хуьруьн кьилдин «Кьурушрин сес» газетри агъзурралди кlелдайбуруз руьгьдин ем гузва.

Чlал вилик тухунин жигьетдай Азербайжанда чи лезгийри ийизвай крарикай кьилди къейдиз кlанзава. Бакуда вацра садра акъатзавай «Самур» газет, эдебиятдин «Чирагъ» ва медениятдин «Алам» журналар гьам Азербайжандин, гьам Дагъустандин лезги кlелдайбуруз таниш я. 

Дагъустанвийриз вахт-вахтунда гъиликдай мумкинвал жезвачтlани, абур Интернетдин махсус сайтрай вирибурувай кlелиз жезва. Хвеши жедай кар ам я хьи, чи девирдин и вири мумкинвилери, шартlари хайи чlалазни эдебиятдиз майилвал авай ксар сад-садав агудзава, Интернетда чпин авсиятар мягькемарзава. Винидихъ тlвар кьунвай «Алам» журналдин редколлегияди, фикирарни майилар мукьвабурун тилит арадал гъуналди, 2013-йисан девирда тебрикуниз лайих тир хейлин кlвалахар тамамарна. 

«Лезги газетдин» 2013-йисан 29-нумрадиз акъатай «Алам» журналдин редактор Къурбаналийрин Камрана вичин интервьюда къейднай: «Чи рик1ин мурадар пара я. Абур кьилиз акъудун патал чна са шумуд йисуз галат тавуна зегьмет ч1угуна, датlана кlвалахна кlанда».

Гьар гьафтеда, вацра агъзурралди милли газет-журналрин экземплярар кlелдайбурун арада чкlизвай халкьдин чlал, меденият, тарих, ирс са чlавузни агъуз дережадал аватдач. Къуй лезги пресса гьамиша кlвенкlве хьурай!